Elektronik ticaret (“e-ticaret”), tüketicinin alışveriş sırasında birden fazla satıcı tarafından sunulan ürünleri karşılaştırabilme ve inceleyebilme imkanına sahip olması sebebi ile pazaryerlerinin elektronik ticaret sektörü içerisinde büyük bir hacme kavuşmasına sebep olmuştur.
Ülkemizde e-ticaret, ilk olarak 23.10.2014 tarihinde 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“Kanun”) ile hukuki çerçeveye oturtulmuştur.
Ancak, son yıllarda teknolojinin gelişim hızı ile E-Ticaret de şekil değiştirmiş ve yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur. Öyle ki 2021 yılında perakende e-ticaret hacmi 234 milyar Türk lirası olarak gerçekleşirken bu hacmin yaklaşık yarısını sektörün önde gelen elektronik ticaret pazar yerlerindeki satışlar oluşturmuştur.
Bu kapsamda 01.07.2022 tarihinde 7416 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Değişiklik Kanunu”) hazırlanarak, güncel ilerlemelerin bir kısmı mevzuata yansıtılmıştır.
Değişiklik Kanunu ile gerek e-ticarette haksız rekabet ve tekelleşmenin önüne geçerek pazara yeni oyuncuların girişinin kolaylaştırılması, gerek pazarın dengeli büyümesi, gerekse de sektörde faaliyet gösteren hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcılara yönelik düzenlemeler yapılması amaçlanmıştır.
Değişiklik Kanunu’nun önemli bir bölümü 01.01.2023 tarihinde yürürlüğe gireceği için biz de yeni yıl öncesi, söz konusu mevzuatla ilgili bir hatırlatma yapmayı uygun gördük.
Yeni Kavram ve Tanımlar
Değişiklik Kanunu ile e-ticaret hizmet sağlayıcı (“hizmet sağlayıcı”) ve e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı (“aracı hizmet sağlayıcı”), e-ticaret pazar yeri, e-ticaret ortamı kavramları ile net işlem hacmi ve ekonomik bütünlük kavramları tanımlanmıştır.
Hizmet Sağlayıcı Sayılmayan İşletmeler
Değişiklik Kanunu uyarınca; seyahat acenteliği, bankacılık, sigortacılık, finansman, bireysel emeklilik, sermaye piyasası, ödeme hizmetleri, bahis ve şans oyunları, sivil havacılık ile elektronik haberleşme alanlarında faaliyet gösteren işletmelerin e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı veya e-ticaret hizmet sağlayıcı olarak kabul edilmeyeceği düzenlenmiştir.
Ticaret Bakanlığı’na Yeni Yetki ve Görevler
Yeni düzenleme ile birlikte Ticaret Bakanlığı, e-ticaret ortamındaki güvenin korunması, güvenliğin sağlanması ve etkin ve adil bir rekabet ortamının korunmasına yönelik düzenlemeler yapmaya ve geniş kapsamlı denetimler yapmaya yetkili olacaktır.
Bu kapsamda, aracı hizmet sağlayıcılar ve hizmet sağlayıcılar, iş ve işlemlerine ilişkin bilgi, belge, defter ve elektronik kayıtlarını, iş veya işlemin gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yıl süreyle saklamakla yükümlü kılınmıştır.
Ticaret Bakanlığı aynı zamanda Bilgi Teknoloji ve İletişim Kurumundan, sesli arama ve kısa mesaj yoluyla ticari elektronik ileti gönderen gerçek ve tüzel kişilerin bilgilerini almaya yetkili kılınmıştır.
E-Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılarına Yeni Yükümlülükler
Değişiklik Kanunu ile özellikle aracı hizmet sağlayıcılara yeni yükümlülükler getirilmiş, genel yükümlülüklere ek olarak, bazı işlem hacimleri belirlenerek, yükümlülüklerde kademeli bir sistem kurulmuştur. Bu kapsamdaki önemli düzenlemeler;
E-Ticaret Lisansı
Bir takvim yılındaki net işlem hacmi 10 milyar liranın, iptal ve iadeler hariç işlem sayısı 100 bin adedin üzerinde olan aracı hizmet sağlayıcıları, faaliyetlerine devam edebilmek için Ticaret Bakanlığından lisans almak ve lisansını yenilemek zorunda olacaklardır.
Lisans ücreti, aracı hizmet sağlayıcılardan, bunların e-ticaret pazaryerlerinde bir önceki takvim yılında gerçekleşen net işlem hacimleri oranında tahsil edilecektir.
(Lisans ücretinin hesaplanmasında, aracı hizmet sağlayıcı ve ekonomik bütünlük içinde bulunduğu e-ticaret pazar yerleri üzerinden yurt dışına yapılan satışlar hesaba dahil edilmeyecektir.)
Bunun dışında, aracı hizmet sağlayıcıları ve hizmet sağlayıcılar için aşağıdaki yükümlülükler belirlenmiştir:
- Aracı hizmet sağlayıcısının ekonomik bütünlük içinde bulunduğu ödeme hizmeti sağlayıcısına yapacağı ödemeler, e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıya yapılmış kabul edilecektir.
- Aracı hizmet sağlayıcıların ekonomik bütünlüğü içerisinde bulunan ve kullanım hakkına sahip olduğu markalarla arasındaki bağ, aracılık hizmeti sunduğu e-ticaret pazaryerlerinde ortadan kaldırılacak ve aracı hizmet sağlayıcı bu malları satışa sunamayacak ve bu malların satışına aracılık edemeyecektir. Bu malların, farklı e-ticaret ortamında satışa sunulması halinde de bu ortamlar arasında erişim imkânı sunulamayacak ve birbirinin tanıtımını yapamayacaktır.
- Gerek hukuka aykırı içerikler; gerekse fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlali oluşturan içeriklerle ilgili, yayımdan kaldırmaktan, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına bildirime varan yükümlülükler getirilmiştir.
İşlem Hacmi Üzerinden Getirilen Yükümlülükler
10 Milyar Liranın Üzerinde İşlem Hacmine Sahip Aracı Hizmet Sağlayıcılar
Bir takvim yılı içerisindeki net işlem hacmi 10 milyar liranın üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıları için;
Verilerin Kullanımı:
- Aracı hizmet sağlayıcı, hizmet sağlayıcı ve alıcıdan elde ettiği verileri, yalnızca aracılık hizmetlerinin sunulması amacıyla kullanabilecek ve rakipleriyle birlikte hizmet verdiği mecralarda kullanamayacaktır.
- Hizmet sağlayıcının satışları dolayısıyla elde ettiği verileri bedelsiz taşımasına ve bunlara etkin şekilde erişim sağlamasına teknik imkân sunacak olup, birden fazla e-ticaret ortamı arasında erişim imkânı sunulmayacaktır.
Pay Devirleri
- E-ticaret şirketlerinin (borsada kayıtlı payları hariç) ortaklarının %5 ve katlarına ulaşan pay devir veya edinimlerini Bakanlığa bildirmeleri gerekmektedir.
Şirket Bilgilerinin Paylaşımı
- Ayrıca aracı hizmet sağlayıcısının faaliyetlerini, yönetim ve organizasyon yapısını, mevcut pay sahipleri ve bunların pay oranları ile iştirakleri ve iştirakleri nezdindeki pay oranlarını, ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişi bilgilerini, finansal tablolarını içerecek şekilde finansal durumunu gösterir bağımsız denetçi raporu Ticaret Bakanlığı’na sunulacaktır.
30 Milyar Liranın Üzerinde İşlem Hacmine Sahip Aracı Hizmet Sağlayıcılar
Bir takvim yılındaki net işlem hacmi 30 milyar liranın üzerinde ve (iptal ve iadeler hariç) işlem sayısı 100 bin adedin üzerinde olan aracı hizmet sağlayıcıları için;
- Aracı hizmet sağlayıcını net işlem hacmi üzerinden ayırabileceği reklam bütçesine yüzdesel kısıtlamalar getirilmiştir.
- Aracı hizmet sağlayıcıları, pazaryerlerinin piyasadaki rakipleri dışlayıcı şekilde reklam ve indirim faaliyetlerinde bulunmayacaktır.
- Hizmet sağlayıcısının ticari ilişkilerini, alternatif kanallardan aynı ya da farklı fiyattan mal veya hizmet sunmasını ya da reklam yapmasını kısıtlayamayacak, herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlayamayacaktır. Ayrıca buna imkân sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer veremeyecektir.
60 Milyar Liranın Üzerinde İşlem Hacmine Sahip Aracı Hizmet Sağlayıcılar
Bir takvim yılındaki net işlem hacmi 60 milyar liranın ve (iptal ve iadeler hariç) işlem sayısı 100 bin adedin üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıları için;
- Aracı hizmet sağlayıcıları, aracılık hizmeti sunduğu e-ticaret pazaryerlerinde, (kredi kartıyla yapılan kredili ödeme işlemleri ile diğer ödeme işlemleri hariç) ekonomik bütünlük içinde bulunduğu banka ya da şirketlerin, kredi verme işlemleri dahil sundukları her türlü hizmete ilişkin faaliyette bulunmasına imkan sağlayamayacaktır.
- Aracı hizmet sağlayıcıların ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kargo ve lojistik şirketleriyle olan ilişkilerinde kısıtlamalar getirilmiştir.
- Mal veya hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlayan aracı hizmet sağlayıcıları, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına veya sipariş verilmesine imkân sağlayamayacak ve ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişiler tarafından hizmet verilen ortamlarla arasındaki erişim kısıtlanacaktır.
E-Ticaret’te Haksız Ticari Uygulamalar
Aracı hizmet sağlayıcının, aracılık hizmeti sunduğu hizmet sağlayıcının ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya belirli bir kararı almaya zorlayarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına neden olan uygulamalarının haksız olduğu kabul edilecek ve e-ticarette haksız ticari uygulamalarda bulunulamayacaktır.
Bu kapsamda aşağıdaki uygulamalar ise her halükârda haksız ticari uygulama olarak değerlendirilecektir;
- Mal veya hizmet satışı karşılığında hizmet sağlayıcıya yapılması gereken ödemenin, en geç satış bedelinin aracı hizmet sağlayıcının tasarrufuna girdiği ve siparişin alıcıya ulaştığı tarihten itibaren 5 iş günü içinde eksiksiz yapılmaması
- Hizmet sağlayıcının aleyhine olacak şekilde aracılık sözleşmesi hükümlerinde geçmişe yönelik veya tek taraflı değişiklik yapılması ya da buna imkân sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer verilmesi,
- Hizmet sağlayıcıyla olan ticari ilişkinin koşullarının, yazılı şekilde veya elektronik ortamda yapılan aracılık sözleşmesiyle belirlenmemesi ya da bu sözleşmenin açık, anlaşılır ve e-ticaret hizmet sağlayıcı tarafından kolay erişilebilir olmasının sağlanmaması
- Aracı hizmet sağlayıcı tarafından satış fiyatında tek taraflı değişiklik yapılması ve hizmet sağlayıcının kampanyalı mal veya hizmet satışına zorlanması
- Herhangi bir hizmet verilmediği veya verilen hizmetin türü ve hizmet bedelinin tutar ya da oranı aracılık sözleşmesinde belirtilmediği halde hizmet sağlayıcıdan bedel alınması
Yukarıdaki uygulamaların gerçekleşmesi durumunda yapılan fiiller haksız ticari uygulama olarak değerlendirilecek ve Ticaret Bakanlığı tarafından idari para cezasına hükmedilebilecektir.
İdari Para Cezaları ve Yaptırımlar
E-ticaret Değişiklik Kanunu ile e-ticarette haksız ticari uygulamada bulunan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıya önemli idari para cezaları öngörülmüştür. Öngörülen ceza tutarları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
- Haksız uygulamada bulunulan her bir hizmet sağlayıcı için 10 bin liradan 100 bin liraya kadar idari para cezası;
- Aracı hizmet sağlayıcı tarafından satış fiyatında tek taraflı değişiklik yapılması dahil hizmet sağlayıcıyı kampanyalı mal veya hizmet satışına zorlayan aracı hizmet sağlayıcıya, her bir hizmet sağlayıcı için 500 bin lira idari para cezası;
- Kendilerine ait e-ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunan ve bu ortamlarda birbirinin tanıtımını yapan aracı hizmet sağlayıcıya 10 milyon lira, mal veya hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlaması halinde, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcıya ise 20 milyon lira idari para cezası;
- Ticaret Bakanlığınca yapılan son bildirim ve bilgilendirmenin ardından aracı hizmet sağlayıcı ve hizmet sağlayıcı, tüketiciler ve pazaryerinde bulunan hizmet sağlayıcıları mağdur etmemek adına yalnızca geçmiş siparişlere ilişkin iş ve işlemler yürütebilecek olup verilen süre içinde aykırılığın ortadan kaldırılmaması halinde bakanlık tarafından aracı hizmet sağlayıcının veya hizmet sağlayıcının ilgili internet adreslerine içeriğin çıkarılması ya da erişimin engellenmesi kararı verilebilecektir.
- İdari para cezalarının uygulanmasına rağmen Ticaret Bakanlığınca verilen süre içinde aykırılığın sonlandırılmaması veya aynı aykırılığın ceza tebligatının yapıldığı tarihten itibaren 1 yıl içinde tekrarı halinde bir önceki cezanın iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
- İdari para cezalarına ilişkin fiillerin, Ticaret Bakanlığını yanıltmaya yönelik iş ve işlemlerle gerçekleştirilmesi halinde söz konusu cezalar ilgili idari para cezasının 10 katı tutarında uygulanacaktır.
Son olarak, iş hacmi 60 milyar liranın altında olan aracı hizmet sağlayıcıları için idari para cezalarına da bir üst sınır getirilmiş ve bu kapsamdaki; aracı hizmet sağlayıcı veya hizmet sağlayıcılar için idari para cezalarının 500 milyon lirayı geçmeyeceği belirlenmiştir.
Yürürlük Zamanı ve Geçiş Süreci
Değişiklik Kanunu, 1 Ocak 2023 tarihi itibariyle yürürlüğe girecektir. Ancak;
(i) Aracılık hizmeti sunduğu e-ticaret pazaryerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan veya kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunan veya satışına aracılık eden aracı hizmet sağlayıcılar,
(ii) Elektronik para kuruluşu olarak yetkilendirilen işletmelerin ekonomik bütünlük içinde bulunduğu aracı hizmet sağlayıcılar,
(iii) Eşya taşımacılığı faaliyetinde bulunan işletmeler,
(iv) Taşıma işleri organizatörü veya posta hizmet sağlayıcı olarak yetkilendirilen işletmelerin ekonomik bütünlük içinde bulunduğu aracı hizmet sağlayıcılar
İlgili yükümlülüklere 1 Ocak 2024’e kadar uyum sağlayacak olup lisans alma yükümlülüğü 1 Ocak 2025 tarihi itibariyle yürürlüğe girecektir.
Yürürlük tarihinden önce yapılan ve aynı tarihten itibaren 6 ay içinde bu düzenlemeye uygun hale getirilmeyen aracılık sözleşmelerinin ilgili hükümleri geçersiz sayılacaktır.